Η Βιβλιοθήκη της Αδριανούπολης από το παρελθόν στο παρόν

Πραγματοποιήθηκαν στις 24 Ιουνίου 2012, στην Ορεστιάδα, τα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως. Πρόκειται για μια ιστορική βιβλιοθήκη ενός ιστορικού συλλόγου, που ιδρύθηκε το έτος 1872 στην Αδριανούπολη και δραστηριοποιήθηκε έως και το έτος 1922.

Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπόλεως ιδρύθηκε με σκοπό την προώθηση της ελληνικής παιδείας στη Θράκη, χρησιμοποίησε δε ως μέσο τη σημαντικότατη βιβλιοθήκη του, αλλά και την αποθήκη του, στην οποία συγκέντρωνε σχολικά εγχειρίδια και τα διένειμε στους άπορους μαθητές. Η συμβολή του υπήρξε μεγάλη έως το 1922, οπότε η Ανακωχή των Μουδανιών υποχρέωσε τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Εσωτερικά του χώρου της βιβλιοθήκης

Δύο χρόνια αργότερα, το 1924, ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπόλεως λειτουργεί εκ νέου στη Θεσσαλονίκη με την επωνυμία «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπολιτών», ενώ στη βιβλιοθήκη του συγκεντρώνονται τα βιβλία όχι μόνο της αρχικής βιβλιοθήκης, αλλά κι εκείνα από άλλες βιβλιοθήκες, όπως η Βιβλιοθήκη του Ελληνικού Γυμνασίου, κάποια βιβλία από την εν Αδριανουπόλει Κεντρική Εφορεία της Εκπαιδεύσεως και τη σχολική Βιβλιοθήκη των Αδριανουπολιτών, καθώς και δύο χιλιάδες περίπου βιβλία που προέρχονται από το σύλλογο της Βάρνας.

Η Βιβλιοθήκη περιέχει βιβλία με ιστοριογεωγραφικά στοιχεία για τη Θράκη και την Αδριανούπολη, βιβλία με εικόνες της Αδριανούπολης από περιηγητές του 16ου έως και το 19ο αιώνα, βιβλία εκπαιδευτικά της εποχής, επιστημονικές πραγματείες, σχολικά εγχειρίδια, συλλογές λογίων. Περιλαμβάνει επίσης κάποια σπάνια βιβλία και συγκεκριμένα εκδόσεις από το τυπογραφείο του Άλδου Μανούτιου, παλαίτυπα, παλαιές εκδόσεις νεοελλήνων συγγραφέων, ιχνογραφήματα και αβιβλιογράφητα.

Το κτίριο της Βιβλιοθήκης
του ΦΣΑ στην Τουρκία (1907)

Τέλος μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φύλλα ενός ημερολογίου μαζί με επιστολές και έγγραφα της περιόδου της αποχώρησης του ελληνικού στοιχείου από την Αδριανούπολη. Αποτελούν μαρτυρίες για τις τελευταίες ημέρες στην Αδριανούπολη μιας οικογένειας ιδιαίτερα συνδεδεμένης με το Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο, καθώς και για τις προσπάθειές της στο αμέσως επόμενο διάστημα να ανακτήσει κάποια από τα χαμένα υπάρχοντά της.

Έτσι η σημερινή Βιβλιοθήκη των Αδριανουπολιτών αποτελεί μια ευρύτερη ιστορική πηγή για την παιδεία στην Αδριανούπολη, αφού μπορεί να μας προσφέρει σημαντικά στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της κατά την περίοδο από το 1730 έως το 1922.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η Βουλή των Ελλήνων το έτος 2004 συμπεριέλαβε τη βιβλιοθήκη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως στις Βιβλιοθήκες του Ελληνισμού και χρηματοδότησε τη συντήρηση, ηλεκτρονική καταλογογράφηση και τεκμηρίωση των πέντε χιλιάδων τόμων της, έργο που ανατέθηκε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. 

Εσωτερικά του χώρου της βιβλιοθήκης

Η ιστορική λοιπόν αυτή βιβλιοθήκη λίγο καιρό πριν, με τη συνεργασία μεταξύ του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως και του Συλλόγου Απογόνων Καραγατσιανών – Αδριανουπολιτών - Η ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ, μεταφέρθηκε στον φυσικό της χώρο, στην Ορεστιάδα μας, την πόλη η οποία ιδρύθηκε το 1923 από τους πρόσφυγες της Αδριανούπολης και του Κάραγατς και η οποία σύμφωνα και με το ψήφισμα του 7ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Θρακών (Διδυμότειχο 11-6-2006) είναι η συνέχεια της Αδριανούπολης, η επί του ελληνικού (μετά το 1923) εδάφους απόγονος πόλη της Αδριανούπολης και δικαιωματική κληρονόμος του πολιτισμού και της ιστορίας της.

Χρέος μας λοιπόν είναι από δω και πέρα η προστασία της Βιβλιοθήκης μας, η συντήρησή της, η φροντίδα για την ασφάλειά της και η συνέχιση της ψηφιοποίησης της. Οφείλουμε να την αξιοποιήσουμε, να την προβάλουμε και να την καταστήσουμε αναπόσπαστο τμήμα της πνευματικής ιστορίας της πόλης της Ορεστιάδας.

Χρέος μας όμως είναι επίσης πιστεύω να προχωρήσουμε και παραπέρα. Να δημιουργήσουμε στο κτίριο που στεγάζει πλέον τη Βιβλιοθήκη των Αδριανουπολιτών ιδιαίτερα τμήματα, που θα αφορούν την παιδεία και την πνευματική ιστορία των Γκαγκαβούζηδων, των Αρβανιτών, των Μάρηδων, των Βλάχων, των Σαρακατσάνων, των Πόντιων, των Παραπάγκων, καθώς και άλλων τυχόν ομάδων με ιδιαίτερα φυλετικά ή λαογραφικά χαρακτηριστικά που ζουν και δραστηριοποιούνται στην πόλη μας.

Διότι μπορεί η Ορεστιάδα να ιδρύθηκε από τους πρόσφυγες της Αδριανούπολης και του Κάραγατς, έγινε όμως αυτό που είναι σήμερα με τη συμβολή όλων μας και διότι, μετά από τόσα χρόνια συμβίωσης και συνύπαρξης σ’ αυτήν την πόλη, ο κάθε ένας από εμάς αποτελεί πλέον γέννημα και θρέμμα της συνάντησης διαφορετικών φυλετικών και λαογραφικών ομάδων.